Czynnikiem zwiększającym ryzyko występowania tych zwyrodnień są wiek i nadwaga, a u szczeniąt szybki wzrost masy ciała. Duże znaczenie ma rasa psa, a także przeciążenia stawów wynikające z nadmiernych obciążeń ruchowych. Chociaż teoretycznie zwyrodnienia te mogą dotyczyć wszystkich stawów to zazwyczaj dotyczą stawów biodrowych, kolanowych i łokciowych. Stawy aby dobrze funkcjonowały muszą posiadać idealnie gładkie chrząstki stawowe pokryte mazią stawową nadającą powierzchniom trącym odpowiednią wilgotność i poślizg. Często jednak z całkiem różnych przyczyn dochodzi do zapoczątkowania procesów zwyrodnieniowych, powstawania mikrouszkodzeń i nadżerek w wyniku których na chrząstkach powstają nieprawidłowe narośla (osteofity). Zmiany te z kolei powodują zwężenie szpary stawowej i zmniejszenie ilości i pogorszenie jakości mazi stawowej. Ściany torebki stawowej ulegają pogrubieniu i tracą sprężystość podobnie jak okoliczne więzadła.
Objawy
Wskutek pojawiającej się bolesności pies zaczyna oszczędzać stawy, pojawiają się sztywność i kulawizny, które to objawy nasilają się wraz z upływem czasu. Objawy te są szczególnie dobrze widoczne po dłuższym odpoczynku, a nasilają się w warunkach zimna i zwiększonej wilgotności powietrza. Występujący ból może powodować zmiany psychiki psa, pojawia się niechęć do spacerów, psy mogą być bardziej agresywne i często liżą bolące stawy. Na skutek pojawiających się procesów zapalnych stawy są obrzmiałe i można wyczuć ich podwyższoną temperaturę ale do takich objawów dochodzi dość rzadko i to w zaawansowanych stanach zwyrodnienia stawów. Początkowo jednak dość trudno wychwycić występujące zmiany zapalne, a obraz rentgenowski też może być niejednoznaczny. Dlatego wydaje się, że badanie USG może być bardziej przydatne. W początkowym okresie powstawania zmian zwyrodnieniowych stawów można jedynie zauważyć, że ruchy psów są bardziej powolne i tracą one ochotę na spacery.
Czasami pojawiające się zmiany można wyraźnie powiązać z zaawansowanym wiekiem psa lub jego nadwagą, która bardzo istotnie zwiększa obciążenia stawów. Jak ważny jest problem nadwagi wśród psów świadczy fakt, że w USA u ponad 40% populacji tych zwierząt stwierdzono występowanie nadwagi. W takich przypadkach trzeba zastosować dietę, by pies powrócił do prawidłowej masy ciała. Aby działanie diety było w pełni skuteczne powinno być związane ze zwiększonym wysiłkiem fizycznym, którego zagrożony zwyrodnieniem stawów pies zazwyczaj unika. Trzeba wtedy długie spacery zastąpić krótszymi, ale ze zwiększoną częstotliwością. Trzeba sobie uświadomić, że skumulowanie wysiłku fizycznego psa tylko podczas sobotnio-niedzielnego wypoczynku właścicieli jest dla naszych pupili dość niebezpieczne i stresogenne. Dlatego też należy dbać o codzienne spacery i aktywność fizyczną najlepiej po wstępnej rozgrzewce mięśni.
Zapobieganie i leczenie
W dużej mierze leczenie zwyrodnień stawów zależy od ich przyczyn powstania oraz zaawansowania procesów dystroficznych. Obecnie lekarze weterynarii zazwyczaj stosują różne formy leczenia farmakologicznego takie jak podawanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (m.in. Rimadyl, Zubrin, Deramaxx, Metacam). Przy rozpoznanych zaburzeniach układu odpornościowego w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów pod kontrolą lekarza weterynarii można zastosować podawanie leków modyfikujących procesy zapalne – Metatreksat i Leflunomid. W przypadkach gdy dotychczasowe leczenie jest mało skuteczne można przez pewien okres czasu podawać glikokortykosteroidy. Są one najsilniej działającymi lekami, ale nie działają specyficznie i mogą wywołać poważne skutki uboczne. Przy dłuższym stosowaniu leków tej grupy dość często uwidaczniają się skutki uboczne takie jak między innymi zwiększenie masy ciała, obrzęki i osteoporoza. Alternatywnie można również stosować dostawowe wstrzyknięcia kwasu hialuronowego będącego istotnym składnikiem mazi stawowej, często wraz z doustnym podaniem leków przeciwbólowych takich jak np. Tramadol.
Najczęściej jednak stosowane są suplementy diety. Nie są one lekami, ale przy dłuższym stosowaniu mogą pomóc w przypadku występowania zwyrodnienia stawów i dlatego coraz częściej lekarze weterynarii zalecają ich stosowanie. Suplementy te mogą być podawane równocześnie z lekami przeciwzapalnymi i przeciwbólowymi. Najczęściej suplementy te zawierają chondrioitynę i glukozaminę, które to substancje są niezbędne do budowy chrząstki stawowej. Glukozamina stanowi główny składnik, a chondrioityna zwiększa syntezę glikozaminoglikanów i hialuronianów. Związki te powodują jednocześnie obniżenie aktywności enzymów odpowiedzialnych za niszczenie chrząstki stawowej. Najczęściej w suplementach stosowane są ich sole siarkowe. Skutki podawanie tych substancji mogą się pojawić dopiero po ok. 6 tygodniach. Często podawany jest również metylosulfonylometan (MSM) wykazujący istotne działanie w regeneracji chrząstki stawowej. Wraz z glukazaminą i chondrioityną nadaje chrząstce elastyczność, co znacznie poprawia funkcjonowanie stawów, a także ścięgien i więzadeł. Jednym z podstawowych składników budujących ścięgna i więzadła jest kolagen i dlatego też dość często jest on składnikiem suplementów diety, aczkolwiek skuteczność jego stosowania w preparatach podawanych doustnie jest dość często negowana. W funkcjonowaniu aparatu ruchowego istotną rolę odgrywa mangan. Jest to mikroelement, którego niedobory prowadzą do występowania zaburzeń syntezy kwasu hialuronowego oraz chondrioityny.
Dobrze znany jest udział wolnych rodników w wywoływaniu procesów zapalnych, dlatego też często w składzie suplementów diety stosowane są dodatki antyoksydantów, które neutralizują te rodniki. Jednym z antyoksydantów jest kwas askorbinowy czyli witamina C. Witamina ta nie tylko wiąże wolne rodniki lecz również stabilizuje sam suplement. Ostatnio coraz częściej stosowane są naturalne wyciągi roślinne takie jak np. wyciąg z korzenia hakorośli rozesłane zwanej również czarcim pazurem (Harpagophytum procumbens). Korzeń ten zawiera glikozydy irydoidowe oraz flawonoidy. Te substancje aktywne biologicznie wykazują wielokierunkowe działanie – przeciwzapalne, przeciwreumatyczne oraz przeciwbólowe. W prowadzonych obecnie badaniach nad wpływem składników diety na procesy zapalne stwierdzono, że kwasy tłuszczowe omega-3 mogą istotnie zwalczać procesy zapalne. Dlatego też w celu zwalczania procesów zwyrodnienia stawów u psów można wykorzystać preparaty stworzone w oparciu o naturalny olej rybi. Bardziej skuteczne wydają się być preparaty, wykonane z oleju pochodzącego z ryb zimnowodnych, o podwyższonej zawartości kwasów omega-3.
Z powodu wysokich kosztów zabiegów chirurgicznych profilaktyka i leczenie stanowią jedyne realne opcje walki ze zwyrodnieniami stawów u psów. Trzeba sobie uświadomić, że uszkodzona chrząstka stawowa rzadko ulega kompletnej odbudowie, ale dobra wiadomość to fakt, że można doprowadzić do znacznego zniesienia bólu i przerwania procesów zapalnych w stawach. Wiele psów otrzymujących stale odpowiednie suplementy diety wiedzie aktywne życie często bez dalszych interwencji i leczenia przez lekarzy weterynarii.
Prof. dr.hab Bogdan Dębski.